Έχεις ψιλά;; - [Spare some change?? (αγγλιστί)]

Τόπος: Θησείο, Ημέρα: 23 Αυγούστου, Κυριακή και απογευματιάτικη ραστώνη, ημιξαπλωμένη σε καναπέ - «ανάκλιντρο» γνωστής τοπικής καφετέριας, υπό τον ήχο των τζιτζικιών, κάτω από τη σκιά της Ακρόπολης, ρουφώ ηδονικά τον παγωμένο freddocino μου και ταξιδεύω νοερά…Ξάφνου, τις σκέψεις μου διακόπτει ένα κοριτσάκι, ντυμένο με βρώμικη, σκισμένη φόρμα, θα’ ταν δε θα’ ταν 5 χρονών, το οποίο πλησιάζει το τραπέζι και με ύφος παραπονεμένο στα όρια του απελπισμένου, ρωτάει αν έχουμε ψιλά και ικετεύει να του δώσουμε…το κοριτσάκι διαδέχεται ένας «καημένος» κωφάλαλος, που πουλάει φακούς, μπρελόκ και λοιπά αξεσουάρ -τα πιο πολλά ήσσονος χρηστικής αξίας- προς 3 ευρώ, με την ακόλουθη ταμπελίτσα διευκρινιστική των δυστυχιών του, εκ των υστέρων, ένας μετανάστης, Πακιστανός θαρρώ, με περίσσειο πείσμα αυτή τη φορά, στα όρια του θράσους, αλλά και με την ίδια απελπισία των παιδιών, επιμένων, να μας πουλήσει τριαντάφυλλα με τα σπαστά ελληνικά του… «κυρία 1 εύρω μόνο…γκια σένα»…Στο σκηνικό ξεπροβάλλουν οι κλασσικοί έγχρωμοι πωλητές cds, που μοιάζουν όλοι ίδιοι, σαν να είναι φτιαγμένοι από το ίδιο πατρόν, άλλα παιδάκια, αθιγγανάκια και μη, με άδεια χέρια ή «πουλώντας» χαρτομάντιλα και λουλούδια, ναρκομανείς και «απλοί» επαίτες…και κάπου εκεί χάνω το λογαριασμό…πόσοι είναι τελικά…πόσοι θα περάσουν; Πόσες φορές; Ο Πακιστανός μετανάστης σίγουρα θα πέρασε και 5 φορές…«ο επιμένων νικά» το ξέρει καλά…όπως και…ο απελπισμένος κάνει τα πάντα για να βγει από τη μιζέρια, την πείνα και την εξαθλίωσή του… «αυτός δε φοβήθηκε, όταν πέρναγε τα σύνορα Τουρκίας - Ελλάδας, θα σταματήσει τώρα;»..αναρωτιέμαι σιωπηρά….η ζωή είναι ένας καθημερινός αγώνας επιβίωσης στο δρόμο για τους επαίτες των Αθηνών….

ΠΡΟΦΙΛ
Οι απόπειρες επαιτείας έχουν διπλασιαστεί μέσα στα τελευταία οκτώ χρόνια. Μέσα στο 2008 η αστυνομία κατέγραψε 882 απόπειρες επαιτείας. Ίσως να μην είναι ευρύτερα γνωστό, αλλά η επαιτεία είναι παράνομη, σύμφωνα με τους νόμους 407 και 409 του Ποινικού Κώδικα. Πιο αυστηρή είναι η ποινή για οποιονδήποτε εξωθεί κάποιον άλλο σε επαιτεία, ειδικά εάν είναι ανήλικοι, σωματικά ή διανοητικά ανάπηροι ή έχουν σωματική και διανοητική ασθένεια. Πρακτικά βέβαια οι ποινές είναι αμελητέες. Φυλάκιση μέχρι έξι μήνες ή κάποιο χρηματικό ποσό είναι η αυστηρότερη ποινή που μπορεί να επιβληθεί.

Ποιοί είναι, όμως, αυτοί;..και πολύ συχνά αυτά (παιδάκια)..Γιατί κατέληξαν εκεί; Τι επιζητούν τελικά;

Η ερώτηση, καταρχάς, είναι «ποιός ακριβώς επαιτεί»; Ξεκάθαρη απάντηση δεν υπάρχει. Τα στοιχεία της ΕΛ.ΑΣ. δείχνουν ότι οι δράστες σε συντριπτική πλειοψηφία είναι αλλοδαποί (749 έναντι 133 Ελλήνων). Το προφίλ ενός ανθρώπου που ζητάει λεφτά από αγνώστους είναι πολυσχιδές και δύσκολα κατηγοριοποιείται: ναρκομανείς που ζητούν λεφτά για να πάρουν τη δόση τους, άστεγοι, μετανάστες, άποροι, αθίγγανοι, παιδιά κλπ...

Μορφές επαιτείας - Προβληματισμοί

Στο πολυδιάστατο του ερωτήματος «ποιός επαιτεί», όπως προαναφέραμε, συναντάμε πλείστες μορφές αυτής, φαινομενικά διαφορετικές μεταξύ τους (άστεγοι, μετανάστες, ναρκομανείς, παιδάκια κλπ), έχουν όμως κοινό παρονομαστή….
Ο ναρκομανής δε ζητάει μόνο για να πάρει τη δόση του, αλλά και για να φάει...μου έκανε εντύπωση κάποια φορά ένα τέτοιο παιδί (από τη Λαμία, «πεταμένο» στους δρόμους από την οικογένειά του, λόγω των ναρκωτικών), το οποίο μου ζήτησε ψιλά, γιατί πεινούσε…υποψιασμένη, καχύποπτη και περίεργη ταυτοχρόνως (σκέφτηκα, ότι αποκλείεται να τα θέλει για να φάει) τον παρότρυνα να πάμε μαζί να του πάρω κάτι να φάει…το δέχτηκε και μου έκανε εντύπωση, ότι ζήτησε χύμα παγωτό από παρακείμενο ζαχαροπλαστείο και σοκολάτες mars από το περίπτερο…σαν μικρό παιδάκι….Ο πατέρας, που πουλάει στυλό, γιατί έχει 4 παιδιά, ένα από αυτά με λευχαιμία και τη γυναίκα του άρρωστη χρόνια, ίσως λέει αλήθεια, ίσως και ψέμματα…
Αυτό που έχει σημασία είναι, ότι όλοι αυτοί οι επαίτες είναι φαινόμενα των καιρών μας, ο κοινός παρονομαστής είναι η απόρροια της έλλειψης κοινωνικής πρόνοιας και προστασίας, της ανόδου της φτώχειας και της εξαθλίωσης, της απόρριψης….

Ειδικότερα, η περίπτωση των παιδιών χρήζει μεγαλύτερης προσοχής. Καταρχάς, πόσα παιδιά επαιτούν; Σύμφωνα με υπολογισμούς του Συνήγορου του Παιδιού, το νούμερο αγγίζει τις 150.000. Το θέμα είναι τι κάνεις, όταν βλέπεις ένα παιδί, να επαιτεί ή να πουλάει χαρτομάντιλα; Ελάχιστοι από μας αποφασίζουμε να κάνουμε κάτι στη θέα αυτή…Λογικό ίσως…σκέφτεσαι…πού να «μπλέκεις»…Ακόμα, όμως και να θες να «μπλέξεις» δεν ξέρεις πού να απευθυνθείς. Σύμφωνα με το «Χαμόγελο του Παιδιού»: «Αν ένα παιδί είναι μόνο του στο σημείο της καταγγελίας, μπορούμε να πάμε κατευθείαν εκεί. (Φυσικά ενημερώνονται οι Δημόσιες Αρχές για να γίνει η διερεύνηση του περιβάλλοντός του). Όταν το παιδί συνοδεύεται από ενήλικα, ειδοποιείται ο εισαγγελέας δημόσιου φορέα και κάποιος κοινωνικός λειτουργός δημόσιου φορέα. Τα παιδιά μεταφέρονται αρχικά σε ένα Νοσοκομείο Παίδων, ενώ οι γονείς συνήθως αφήνονται ελεύθεροι, αφού πρακτικά οι ποινές περί επαιτείας είναι ελάχιστες. Μετά είναι στο χέρι του εισαγγελέα να αποφασίσει τι ακριβώς γίνεται. Εξαρτάται από την περίπτωση. Πολλά παιδιά επιστρέφουν κατευθείαν στους γονείς τους ή οι γονείς τα παίρνουν από το νοσοκομείο, ακόμα και χωρίς άδεια. Αν ο εισαγγελέας κρίνει, ότι το παιδί πρέπει να μείνει μακριά από τους γονείς, η κοινωνική υπηρεσία του νοσοκομείου θα αναζητήσει ένα χώρο φιλοξενίας». Τελικά, σύμφωνα πάλι με το «Χαμόγελο του Παιδιού», «..με το να δίνουμε λεφτά ενδυναμώνουμε το φαινόμενο. Καλό θα είναι να μη δίνουμε λεφτά και να ειδοποιούμε κάποιον ότι εκεί υπάρχει ένα παιδί που πουλάει χαρτομάντιλα» ενώ η ψυχολόγος της Μη Κυβερνητικής Οργάνωσης Praksis, Όλγα Μπαμπάνη αναφέρει, «..πως το πιο βασικό δεν είναι το αν θα δώσεις ή όχι λεφτά, αλλά το να φερθείς και να μιλήσεις σε αυτό το παιδί σαν να είναι παιδί».

Ας το παραδεχτούμε…Η επαιτεία είναι κι αυτή μια μάστιγα της εποχής μας. Τι κάνει, λοιπόν, το κράτος γι’ αυτούς τους ανθρώπους; Η κλασσική πλέον απορία! (..ειδικότερα, όταν πρόκειται για μικρά παιδιά). Εμείς; Μας αφορά το θέμα; Πώς το αντιμετωπίζουμε; Συγκινούμαστε; Δίνουμε ένα κέρμα από τα ψιλά μας, με σκοπό να απαλλαγούμε το γρηγορότερο και απλά αντιδρούμε σαν να είναι η ενοχλητική, εκνευριστική, μύγα, που έρχεται και κάθεται ακάλεστη στον παγωμένο μας καφέ ένα κυριακάτικο απόγευμα;… αδιαφορούμε κατά το «Δεν ακούω, δε βλέπω, δε μιλάω» της κινέζικης παροιμίας ή στην πιο ακραία μορφή, φοβισμένοι (λογικά ίσως) κρύβουμε τσάντες, πορτοφόλια, κινητά;

ΥΓ. Σχετικό με το θέμα της επαιτείας, το πολύ πετυχημένο επεισόδιο (Season 11 - no.7) με τίτλο «The Night of the Living Homeless» της γνωστής αμερικάνικης σειράς Southpark, όπου θίγεται στην ακραία μορφή του το ζήτημα αυτό…Το story είναι, σε γενικές γραμμές το εξής: Oι επαίτες κατακλύζουν την κοινωνία του Southpark και με το επαναλαμβανόμενο μοτίβο - «κραυγή»: «Spare some change? - Έχεις ψιλά;» εξωθούν μια ολόκληρη κοινωνία στην τρέλα και την απόγνωση, καθώς ως άλλα «τέρατα» (μας θυμίζουν τα ζόμπι του βιντεοκλιπ του «Thriller» του Michael Jackson), πλησιάζουν απειλητικά ανυποψίαστους - υποψιασμένους πολίτες, για να τους «πιουν το αίμα» δηλαδή τα ψιλά, από τα οποία επιβιώνουν….Δείτε το, αξίζει τον κόπο.

[Δύο Μαρτυρίες Επαιτείας:

Παράδειγμα πρώτο: Μητέρα που βρίσκεται στην Ελλάδα παράνομα με δυο παιδιά. Τα δυο παιδιά πουλάνε χαρτομάντιλα στο χώρο του πανεπιστημίου, γιατί εκεί έχει άσυλο. Μια κυρία κάνει καταγγελία στην αστυνομία πως εδώ και πολύ καιρό βλέπει τα παιδιά να δουλεύουν καθημερινά - η αστυνομία βρίσκει τα παιδιά, τα οποία ακολουθούν οικειοθελώς τους αστυνομικούς που τους έχουν δελεάσει με γλυκά. Οι αστυνομικοί εισβάλλουν στο σπίτι των παιδιών, βρίσκουν ένα φίλο της μητέρας, επίσης παράνομο, και, αφού τον κάνουν μαύρο στο ξύλο, τον απελαύνουν. Η μητέρα των παιδιών βρίσκεται στο νοσοκομείο. Πάνε στο νοσοκομείο να τη βρουν, αλλά ευτυχώς μεσολαβεί γιατρός, ο οποίος τους λέει πως είναι έγκυος και δεν γίνεται να την πάρουν από το νοσοκομείο. Η κατάσταση καταλήγει σε ένα θριαμβευτικό αδιέξοδο - η αστυνομία αφήνει τα παιδιά, η μητέρα θυμώνει με τα παιδιά που ακολούθησαν οικειοθελώς τους αστυνομικούς και τα παιδιά καταλήγουν να δουλεύουν ακόμα περισσότερες ώρες για να ξεθυμώσει η μητέρα.

Παράδειγμα δεύτερο: Μητέρα με ένα γιο, δουλεύει, αλλά τα λεφτά δεν της φτάνουν. Τα βράδια ο γιος πουλάει χαρτομάντιλα σε ταβέρνες, ενώ η μητέρα τον περιμένει υπομονετικά απέξω. Σε μια συγκεκριμένη ταβέρνα υπάρχει ένας κύριος που συμπαθεί πολύ το παιδάκι - αγοράζει πάντα χαρτομάντιλα και του δίνει φαγητό. Η μητέρα παροτρύνει το γιο της να πηγαίνει κοντά σε αυτό τον κύριο γιατί «τον προσέχει». Ο κύριος, προκειμένου «να σώσει» το παιδάκι, φωνάζει την αστυνομία και κάνει μήνυση στη μητέρα. Η υπόθεση καταλήγει σε δίκη - το μόνο που γίνεται μέσα από τη δίκη είναι ότι η μητέρα χρεώνεται με ένα μεγάλο χρηματικό ποσό, το οποίο δεν διαθέτει. Ο κύριος απογοητευμένος πληρώνει το ποσό της μητέρας.]

(ΥΠΟ)ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Αρκετά στοιχεία, προέρχονται από το εξαιρετικό άρθρο της Δέσποινας Τριβόλη, Οι Επαίτες της Αθήνας, Lifo magazine, Μάρτης 2009.